حلّ معضل نسبیّت گرایی اخلاقی در فلسفۀ کانت و ملّاصدرا

Authors

  • حسین قاسمی دانشجوی دکتری فلسفه، گرایش حکمت متعالیه، دانشگاه تربیت مدرس
  • حسین هوشنگی استادیار دانشگاه امام صادق (ع)
  • محمد محمدرضائی دانشیار دانشگاه تهران
Abstract:

مطالع? جوامع گوناگون نشان می دهد که کردارهای اخلاقی انسان بسته به تفاوت‌های فردی و اجتماعی، و بسته به تغییر و تحوّلات انسان متفاوت بوده است. وجود تفاوت های فردی، اجتماعی، و تنوّع نیازهای انسان در گذر زمان، این مسئله را مطرح ساخته است که آیا اخلاق امری نسبی است یا مطلق؟ با این‌که کانت و ملّاصدرا به دو منظوم? فکریِ متفاوت وابسته اند، هر دو در حلّ این مسئله دغدغ? مشترکی دارند. این دو فیلسوف با ابتنای اخلاق بر «عقل عملی» تلاش می کنند تا جهان شمولی و جاودانگی انسان را اثبات کرده و اخلاق را از خطر نسبیّت برهانند. نزد کانت «قانون اخلاق» و «عقلانیّت عملیِ محض» انسان از ویژگی کلّیّت و همگانی بودن برخوردار است. و انسان با عضویت در «جهان معقول» و «مطلق خواهی فطریِ» خود، جاودانه می شود. از نظر ملّاصدرا انسان «کَون جامعی» است که در مرتب? نظر، حقائق کلّی و در مرتبه عمل، جزئیّات فعل را ادراک می کند. همچنین بر اساس اصل «تجرّد خیال» و «وحدت شخصی نفس»، انسان و ملکات نفسانی از بقا و جاودانگی برخوردار می‌گردند. در این مقاله قصد داریم با روش تطبیقی همراه با تحلیل مبانیِ این دو فیلسوف، راهکاری برای نسبیّت گراییِ اخلاقی جستجو کنیم

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

گودل؛ از نسبیت تا ایدئالیسم سازگاری نسبیت آینشتاین با فلسفۀ کانت درباب مسئلۀ زمان

طرح نظریۀ نسبیت آینشتاین، فیزیک نیوتنی را با دشواری‌های فراوانی روبرو کرد، چنان که برای اصلاح آن چاره‌ای نماند جز کنارگذاشتن و یا اصلاح برخی از بنیادی‌ترین مفاهیم، از جمله زمان و مکان. بسیاری بر این باورند که نسبیت ضربات جبران‌ناپذیری نیز بر فلسفۀ کانت وارد آورده است. با این همه، کسانی مانند کورت گودل (Kurt Gödel) کوشیده‌اند نسبیت را به‌گونه‌ای بخوانند که نه تنها به تناقض با فلسفۀ کانت نینجامد،...

full text

نسبیت گرایی در فلسفه ملاصدرا

این مقاله با بررسی معانی مختلفی ذات و ماهیت در تفکر فیلسوفان مسلمان و با بررسی مبانی مهم فلسفه ملاصدرا ثابت می کند که ذات و ماهیت در این فلسفه رد می شود و امری قراردادی و اعتباری خواهد بود. لذا این تفکر در بحث از نحوه تحقق کلیات دیدگاهی نومینالیستی دارد و از همین رو به لحاظ معرفت شناختی تفکری نسبیت گراست و شناخت واقعیت را امری نسبی می داند. در این فلسفه، امکان شناخت ضروری و مطلق واقعیت وجود ندا...

full text

شهودگرایی و استدلال گرایی در فلسفۀ اخلاق و تربیت اخلاقی

یکی از مباحث جدی در نظریه‌های تربیت اخلاقی، مبنای فلسفی آنها درباره «شناخت اخلاقی» است که هریک براساس فلسفۀ اخلاق خاص خود، «مفاهیم و گزاره‌های اخلاقی» را تفسیر می‌کند و ماهیت شناخت اخلاقی انسان را نیز با ماهیت فلسفی این مفاهیم و گزاره‌ها مرتبط می‌داند. مقالۀ حاضر با مرور آرای دیوید راس و لارنس کلبرگ، نگاهی تطبیقی بین مبانی فلسفۀ اخلاق دو رویکرد شهودگرایی و استدلال‌گرایی و دلالت آن در تربیت اخلا...

full text

نسبیت گرایی اخلاقی: نماها و مبناها

بحث پیرامون نسبیّت گرایی و مطلق گرایی اخلاقی یکی از مهم ترین و دیرپاترین عناوین تأمّلات فلسفی در اخلاق بوده است. البته نتایج این بحث به اخلاق منحصر نمی شود. موضعی که هر شخص درمورد نسبیّت یا عدم نسبیّت ارزش ها و معیارهای عمده اخلاقی اتّخاذ می کند، بر دیدگاه ها، مواضع و موقعیت قانونی و اجتماعی وی تأثیر می گذارد. در این مقاله، پس از ایضاح مفاهیم مرتبط، به بازشناسی هر یک از انواع نسبیت گرایی اخلاقی می پ...

full text

گودل؛ از نسبیت تا ایدئالیسم سازگاری نسبیت آینشتاین با فلسفۀ کانت درباب مسئلۀ زمان

طرح نظریۀ نسبیت آینشتاین، فیزیک نیوتنی را با دشواری های فراوانی روبرو کرد، چنان که برای اصلاح آن چاره ای نماند جز کنارگذاشتن و یا اصلاح برخی از بنیادی ترین مفاهیم، از جمله زمان و مکان. بسیاری بر این باورند که نسبیت ضربات جبران ناپذیری نیز بر فلسفۀ کانت وارد آورده است. با این همه، کسانی مانند کورت گودل (kurt gödel) کوشیده اند نسبیت را به گونه ای بخوانند که نه تنها به تناقض با فلسفۀ کانت نینجامد،...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 45  issue 1

pages  145- 170

publication date 2012-07-22

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023